Descartesen filosofian pentsamendua da nire existentzia dudaezina dela baieztatu ahal izateko abiapuntu ziurra eta sendoa. Banaiz pentsatzen dudanez eta pentsatzen dudan bitartean.
".. eta ikusi nuen, halaber, ni ez beste gauzen egiaz
zalantza egin behar nuela pentsatze hutsetik ondorioztatzen zela, ebidenteki
eta ziurtasunez, ni zerbait nintzela, eta, ostera, bakarrik pentsatzeari utzita
ez nuela izango batere arrazoirik ni banintzela uste izateko (sekula iruditu
nuen gainerako guztia egia izanda ere)."
Hobeto pentsatu ahal izateko zortzi oinarrizko ohiturak azaltzen dira hurrengo estekan.
Burges aberatsen familikoa Frantziako Turenan jaio zen. Aita abokatua eta politikaria zen eta ama hil zitzaion haur txikia zelarik. 1606an La Fleche izeneko ikastetxean sartzen da. Ikastetxe hau ospetsua zen bere garaian eta oso eraginkorra izango da gure autorearen nortasunaren eraikitze prozesuan. Descartesek zortzi urte eman zituen bertan, zientzia eta filosofiarenganako zaletasuna bere baitan sortuz.
1614an Poitiers-eko Zuzenbide Fakultatean hasten da ikasten, bi urte pasa ondoren Lizenziatura eskuratuz. 1616an armadan sartzen da " bidaiak egin eta mundua ezagutu nahian". Garaiko erlijio gudetan parte hartuko du, Europako lurralde asko ezagutuz eta garaiko zientzigizon askorekin harremanak izanik. Hamabi urte igaroko ditu zeregin horretan, bitartean bere pentsamendu zientifikoa eta filosofikoa gorpuztuz joango delarik.
1628an armada utzi eta Holandara abiatzen da bertan bizi izatera, bere ikerketa filosofikoak askatasun eta lasaitasun osoz egin nahian. Ez dugu ahaztu behar garai hartan Holanda zela Europako lurralderik toleranteena eta bertan bizi izaten zirela zientzigizon eta ikertzaile asko. Oso bizitza apala eta lasaia izan zuen garai hartan, bere oinarrizko liburuak burutuko dituelarik:
.1633. Traité du Monde. Elizak kondenaturiko ideia berriak defendatzen zituela, ez zen ausartu liburua argitaratzen, zigortua izango denaren beldurrez. 1664an argitaratu zen, Descartes hilda zegoelarik. .1637. Metodoaren diskurtsoa. Hiru saiakera edo entseiuren sarrera: La Dioptrique, la Geometrie et les Meteores. .1641. Meditationes de prima filosofia. Lehen filosofiari buruzko gogoetak. Latinez idatzia. 1647an frantsesera itzulia. .1644. Filosofiaren hastapenak. .1649.Arimaren Pasioak
Eliza Katolikoaren Inkisizioak Galileo espetxeratu zuen Kopernikoren eta Keplerren tesiak defendatzeagatik.Hona hemen epaiketaren sententzia: «Visto, que tú, Galileo, hijo de Vincenzo Galilei, florentino, de setenta años de edad, fuiste denunciado en el año 1615 a este Santo Oficio, por sostener como verdadera la falsa doctrina que algunos enseñan de que el Sol es el centro del mundo y está inmóvil y la Tierra se mueve, y también con un movimiento diario; por tener discípulos a quienes enseñaste la misma doctrina; por mantener correspondencia con ciertos matemáticos de Alemania respecto de los mismos; por publicar ciertas cartas tituladas Sobre las manchas solares en las que desarrollaste la misma doctrina considerándola verdadera; y por oponerte a las objeciones de las Santas Escrituras, que de cuanto en cuanto hablan contra tal doctrina, al glosar las dichas Escrituras de acuerdo con la significación que tú te das; y visto que luego se presentó la copia de un documento bajo la forma de una carta en que se dice que tú la escribiste a un ex discípulo tuyo y en la que hay diferentes proposiciones que siguen la doctrina de Copérnico y que contrarían al verdadero sentido y la autoridad de las Sagradas Escrituras: Este Santo Tribunal, teniendo, pues, la intención de proceder contra el desorden y daño resultantes, que fueron en creciente detrimento de la santa fe, por mandato de Su Santidad y de los eminentísimos señores cardenales de esta suprema y universal Inquisición, los calificadores teológicos calificaron del modo siguiente las dos proposiciones referentes a la estabilidad del Sol y al movimiento de la Tierra:La proposición de que el Sol es el centro del mundo y no se mueve de su lugar es absurda y falsa filosóficamente, y formalmente herética, porque contradice expresamente las Sagradas Escrituras.La proposición de que la Tierra no es el centro del mundo y no está inmóvil, sino que se mueve, y también con un movimiento diario, es igualmente absurdo y falsa en cuanto filosofía, y desde el punto de vista de la verdad teológico, es, por lo menos, errónea en la fe. (---) decimos, pronunciamos, sentenciamos y declaramos que tú, el dicho Galileo, en razón de las cuestiones aducidas en el juicio y de lo que confesaste antes, te has hecho, ante el juicio de este Santo Oficio, vehementemente sospechoso de herejía.Te condenamos a la prisión formal de este Santo Oficio, durante el tiempo que nos parezca y, por vía de saludable penitencia, te mandamos que durante los tres años venideros repitas una vez a la semana los siete salmos de penitencia. Nos reservamos la libertad de moderar, conmutar o anular, en todo o en parte, los mencionados castigos y penas.»
(De «Sentencia del Tribunal de la Inquisición». 22 de junio de 1631)Sententzia jasan eta gero Galileok hurrengo aitorpena egin zuen:
«Yo, Galileo Galilei, hijo del difunto Vincenzo Galilei, de Florencia, de setenta años de edad, siendo citado personalmente a juicio y arrodillado ante vosotros, los eminentes y reverendos cardenales, inquisidores generales de la República universal cristiana contra la depravación herética, teniendo ante mí los Sagrados Evangelios, que toco con mis propias manos, juro que siempre he creído y, con la ayuda de Dios, creeré en lo futuro, todos los artículos que la Sagrada Iglesia católica y apostólica de Roma sostiene, enseña y predica. Por haber recibido orden de este Santo Oficio de abandonar para siempre la opinión falsa que sostiene que el Sol es el centro e inmóvil, siendo prohibido el mantener, defender o enseñar de ningún modo dicha falsa doctrina; y puesto que después de habérseme indicado que dicha doctrina es repugnante a la Sagrada Escritura, he escrito y publicado un libro en el que trato de la misma condenada doctrina y aduzco razones con gran fuerza en apoyo de la misma, sin dar ninguna solución; por eso he sido juzgado como sospechoso de herejía, esto es, que yo sostengo y creo que el Sol es el centro del mundo e inmóvil, y que la Tierra no es el centro y es móvil, deseo apartar de las mentes de vuestras eminencias y de todo católico cristiano esta vehemente sospecha, justamente abrigada contra mí; por eso, con un corazón sincero y fe verdadera, yo abjuro, maldigo y detesto los errores y herejías mencionados, y en general, todo error y sectarismo contrario a la Sagrada Iglesia; y juro que nunca más en el porvenir diré o afirmaré nada, verbalmente o por escrito, que pueda dar lugar a una sospecha similar contra mí; asimismo, si supiese de algún hereje o de alguien sospechoso de herejía, lo denunciaré a este Santo Oficio o al inquisidor y ordinario del lugar en que pueda encontrarme. Juro, además, y prometo que cumplir y observaré fielmente todas las penitencias que me han sido o me sean impuestas por este Santo Oficio. Pero si sucediese que yo violase alguna de mis promesas dichas, juramentos y protestas (¡que Dios no quiera!), me someto a todas las penas y castigos que han sido decretados y promulgados por los sagrados cánones y otras constituciones generales y particulares contra delincuentes de este tipo. Así, con la ayuda de Dios y de sus Sagrados Evangelios, que toco con mis manos, yo, el antes nombrado Galileo Galilei, he abjurado, prometido y me he ligado a lo antes dicho; y en testimonio de ello, con mi propia mano he suscrito este presente escrito de mi abjuración, que he recitado palabra por palabra.En Roma, en el convento de la Minerva, 22 de junio de 1633; yo, Galileo Galilei, he abjurado conforme se ha dicho antes por mi propia mano.»
Historiak dioenez hau esan eta gero, esandakoari zera gehitu zion : "Eppur si mouve "( Hala ere, mugitzen da)
"Honen ostean, ni zer naizen aztertu nuen arretaz, eta ikusi nuen irudika nezakeela ez neukala inolako gorputzik eta ez zegoela ni nengoen inolako mundurik, ez eta lekurik, baina ez nezakeela honengatik irudikatu ni ez nintzela; eta ikusi nuen, halaber, ni ez beste gauzen egiaz zalantza egin behar nuela pentsatze hutsetik ondorioztatzen zela, ebidenteki eta ziurtasunez ni zerbait nintzela, eta, ostera, bakarrik pentsatzeari utzita ez nuela izango batere arrazoirik ni banintzela uste izateko" Metodoaren Diskurtsoa.
Descartesentzat nire existentzia nire pentsamenduaren ondorioa da. Banaiz pentsatzen dudalako eta pentsatzen ari naizen bitartean. Nire existentziaren ziurtasuna pentsamenduak ematen dit.Pentsamendurik gabe ni ez nintzateke izango. Cogito ergo Sum
Garunaren Zientziak,aldiz,pentsamendua GARUNAren funtzioa dela baieztatzen du. Hau da garunarik gabe ez dago pentsamendurik. Pentsamenduak oinarri biologikoa, materiala, fisikoa, dauka, garuna hain zuzen.Pentsatzen dut garuna dudalako. Nire pentsamendua nire existentziaren ondorioa da, garunaren existentziaren ondorioa, hain zuzen. Garunarik gabe nik ez nuke pentsatuko eta.Sum ergo Cogito
Pentsamendutik existentzia ondorioztatzea da bidezkoa da? Zer dago lehenago? Egon daiteke zerbait nahiz eta pentsatu ez? Pentsatzen ez duenak ez du existitzen? Egin gogoeta galdera hauetaz Descartesen planteamendutik abiatuz.
METODOA: Bidea. Ibilbidea. Azterbidea. Helburu bat lortzeko jarraitu behar den bidea.Giza arrazoiak jorratu beharreko bidea egia aurkitzeko. Gure arrazoia desbidera ez dadin ezinbestekoa da metodo bat erabiltzea.
Metodoak giza arrazomenari norabide zehatza eta segurua ematen dio.
1637an "Discours de la Méthode" argitaratu zen. Azpitituloak zera zioen: " Norberaren arrazoia ondo zuzentzeko eta zientzietan egia aurkitzeko".Metodoaren arauak edo legeak bete ezkero gizakiak ez du inoiz faltsua dena egiazkotzat hartuko. Ez da, beraz, nahastuko.
Begibistakoa da Descartes oso baikorra zela horrela pentsatzerakoan.Zientzigizonek ikerketa zientifikoak egiterakoan metodo bat erabili behar dutela gauza jakina da.
Baina gure eguneroko bizitzan ez da berdin gertatzen. Eguneroko gorabeheretan egia eta okerra bereiztea ez da hain erreza. Ikusi besterik ez dago zenbat alditan konfunditu egiten garen. Egunez egun aurkezten zaizkigun zalantzetatik ateratzea hain erreza balitz...
Gizakia pentsamendua ( res cogitans) eta gorputza ( res extensa)ren arteko sintesi bat da. Pentsamenduak ez dauka hedadurarik eta hedatua denak ez du pentsatzen.
Beraz gizakiaren baitan elkartzen diren bi osagai hauek erabat diferenteak dira.
Substantzia pentsatzailea garen aldetik kontzientzia, gogamena, adimena, arima... gara. Substantzia hedatuak garen aldetik gorputza, materia, makina...gara.
Hain bestelakoak diren bi osagai horiek nola elkartzen dira? nola harremanatzen dira? Abiapuntu honetatik "el problema de la relación mente-cuerpo" delako eztabaida filosofikoa garatu da honez gero.
Descartesen ustez erlazio hori giza garunean kokatutako
"glandula pineal" izeneko tokian ematen zen. Gaur eguneko zientziak garunaren azterketari ekiten dio giza izaeraren misterioak argitu ahal izateko.
Giza garunaz gehiago gauza interresgarri asko jakiteko klikatu hemen .
Azkenik makina eta gogamenaren arteko batasunaz oso artikulu interesgarria hau litzateke:
"Qué es la vida? Un frenesí. ¿Qué es la vida? Una ilusión,
una sombra, una ficción,
y el mayor bien es pequeño:
que toda la vida es sueño,
y los sueños, sueños son. "
Pedro Calderón de la Barca espainiar antzerki egile barrokoak izeneko antzeslaneko pertsonai baten ahoan, Segismundo printzea, jartzen zituen goiko hitzak.
Descartesek antzeko zerbait baieztatzen zuen bere zalantza metodikoaren bilakaeran:
"Eta honi buruz pentsatzean zerak harritzen nau: esnatuta eta lotan egotearen artean argi eta garbi bereizteko seinale ziurrik ez dagoela ikusteak. Eta nire harridura hau hain da handia, ezen ia konbentzi nazakeen ere orain lotan nagoela" Meditationes de prima philosophia
"Eta azkenik, esna gaudela dauzkagun pentsamendu horiek guztiak lotan gaudela ere etor dakizkigukeela kontutan hartuz ( hauen artean egia den bakarra ere ez dagoelarik) honakoa irudikatzea erabaki nuen: nire adimenean noizbait sartutako gauza guztiak ez zirela nire ametsetako lilurak baino gehiago." Metodoaren diskurtsoa
Filosofo arrazionalistentzat zentzumenak ez dira fidagarriak, behin baino gehiagotan nahastu egiten gaituztelako.
Descartesek zioenez" ez zaigu komeni fidatzea behin engainatu gaituenaz...". Ikusmena edota Entzumena ezagutza iturri seguruak ez direnez bakarrik Arrazoimenak argitasunez eta bereizkortasunez , hau da,nabaritasun osoz erakusten diguna eman dezakegu ontzat.
Giza Pertzepzioa ez zehatza eta ez segurua dela adierazteko psikologoek ilusio optikoak aztertu egin dituzte.
Ikuspegi honetatik oso interesgarria da M.C. Escher marrazkilari holandarraren lana. Honek ezinezkoak diren irudi harrigarriak asmatu zituen. Ikusgai dituzue bere izenean klikatuz.
